CHẨN ĐOÁN
Việc chẩn đoán nguyên nhân gây ra
chứng đau đầu măn tính mỗi ngày (persistent
daily headache) có thể sẽ rất khó khăn. Có các
nghiên cứu báo cáo rằng những người bị đau đầu làm mất khả
năng hoạt động được đưa đến khoa cấp cứu thường được chẩn
đoán sai là bị đau căng đầu thay v́ là bệnh đau nửa đầu.
Điều quan trọng là phải chọn bác sĩ biết quan tâm đến nhu
cầu của các bệnh nhân bị nhức đầu, và luôn cập nhật các
phương pháp điều trị tiên tiến mới nhất.
Các bệnh nhân bị nhức đầu măn tính mỗi ngày có thể sẽ được
bác sĩ đề nghị thực hiện các xét nghiệm kỹ lưỡng hơn. Việc
ghi lại thời gian sử dụng thuốc, ngưng dùng thuốc, và bị
nhức đầu thường tỏ ra rất hiệu quả cho việc chẩn đoán bệnh.
-
Cảm giác bị đè nén hoặc xiết chặt (nhưng không giống cảm
giác bị đập mạnh)
-
Bị đau nhức nhẹ đến vừa ở cả hai bên đầu
-
Không trở xấu hơn khi thực hiện các hoạt động hàng ngày (chẳng
hạn như đi bộ hoặc lên cầu thang)
Đối với chứng đau căng đầu từng cơn:
-
Không có cảm giác buồn nôn hoặc nôn mửa
-
T́nh trạng khó chịu với ánh sáng (photophobia) hoặc khó chịu
với âm thanh (phonophobia) có thể không xuất hiện, hoặc một
trong hai triệu chứng này (không cùng lúc xuất hiện cả hai)
có thể xuất hiện
Đối với các cơn đau căng đầu măn tính:
-
Không bị nôn mửa
-
Không bị buồn nôn nhẹ hoặc nghiêm trọng
-
Xuất hiện không quá một trong các triệu chứng như: Buồn nôn
nhẹ, sợ ánh sáng (photophobia), sợ âm thanh hoặc tiếng ồn (phonophobia)
-
Một số dạng đau căng đầu có thể bao gồm cảm giác đau khi di
chuyển đầu (pericranial tenderness).
Xác Định Sự Khác Biệt Giữa Chứng Đau Đầu Do Lạm Dụng Thuốc
và Chứng Đau Căng Đầu
Khoảng 1 phần 3 các cơn đau đầu kéo dài là kết quả của
hiệu ứng tái lại (rebound
effect) do việc sử dụng quá liều các loại thuốc trị
nhức đầu gây ra.
Thông thường trong các trường hợp như thế, bệnh nhân đă sử
dụng thuốc thường xuyên trên 3 ngày mỗi tuần. Nếu các bệnh
nhân ngưng sử dụng các loại thuốc này, các cơn đau đầu sẽ
tái xuất hiện. Sau đó bệnh nhân sẽ phải sử dụng thuốc trở
lại. Cuối cùng, cơn nhức đầu tiếp tục kéo dài và các loại
thuốc này không c̣n hiệu quả nữa. Ngay cả sau khi ngưng sử
dụng thuốc một cách hiệu quả, t́nh trạng tái phát vẫn thường
xuất hiện, đặc biệt với các loại thuốc có chứa chất
caffeine, do đó các bác sĩ nên kiểm tra dạng nhức đầu này
ngay cả ở các bệnh nhân đă từng được điều trị trước đây.
Các loại thuốc có liên quan đến t́nh trạng nhức đầu do lạm
dụng thuốc bao gồm các loại thuốc
ức chế hệ thần kinh trung ương (barbiturates:
giúp thư giăn và gây buồn ngủ),
các loại thuốc an thần (sedatives:
làm chậm chức năng hoạt động b́nh thường của năo),
các loại ma túy (narcotics),
và các loại thuốc trị bệnh đau nửa đầu, đặc biệt các loại
chứa chất caffeine. (Nghiện chất caffeine cũng có thể gây
ra t́nh trạng này). Các loại
thuốc giảm đau (painkiller)
thông thường, chẳng hạn như
aspirin hoặc
ibuprofen, sẽ ít có khả năng gây ra các cơn đau đầu do
lạm dụng thuốc.
Xác Định Sự Khác Biệt giữa Chứng Đau Căng Đầu và Bệnh Đau
Nửa Đầu
Bệnh đau nửa đầu và chứng đau căng đầu có các đặc tính giống
nhau, nhưng cũng có các khác biệt quan trọng:
-
Cơn đau nửa đầu thường có cảm giác đập mạnh, trong khi đó,
cơn đau căng đầu thường là t́nh trạng nhức đầu âm ĩ đều đặn
-
Cơn đau nửa đầu thường chỉ ảnh hưởng một bên đầu, trong khi
đó, cơn đau căng đầu thường ảnh hưởng cả hai bên đầu
-
Các cơn đau nửa đầu có thể đi kèm với cảm giác buồn nôn hoặc
nôn mửa, nhạy cảm với ánh sáng và âm thanh, hoặc có các cảm
giác báo trước cơn đau
Một số nghiên cứu cho thấy rằng, bệnh đau nửa đầu và chứng
đau căng đầu có thể có liên quan với nhau.
Bệnh Sử và Các Vấn Đề Cá Nhân
Để việc chẩn đoán được chính xác, bệnh nhân nên mô tả cho
bác sĩ các vấn đề sau đây:
-
Khoảng thời gian và mức độ thường xuyên của các cơn đau đầu
-
Các thay đổi gần đây về tính cách cá nhân
-
Vị trí của nơi bị đau nhức
-
Dạng đau nhức (đập mạnh hoặc đau âm ĩ)
-
Mức độ đau nhức của cơn đau đầu
-
Các triệu chứng đi kèm, chẳng hạn như rối loạn thị giác hoặc
buồn nôn và nôn mửa. (Các triệu chứng này thường thấy ở các
bệnh nhân bị đau nửa đầu)
-
Thái độ hành vi trong khi bị nhức đầu. Các hành vi khác
biệt có thể giúp phân biệt bệnh đau nửa đầu với chứng đau
căng đầu. Những người bị đau căng đầu có xu hướng được
thuyên giảm khi mát xa da đầu, thái dương, hoặc sau gáy.
Những người bị đau nửa đầu có nhiều khả năng bóp vào trán và
thái dương (dùng khăn quàng cổ cột chặt xung quanh đầu) hoặc
dùng túi nóng chườm lên khu vực bị đau nhức. Họ cũng có xu
hướng tự cô lập bản thân, muốn nằm nghỉ, muốn nôn mửa, và
dùng nhiều gối hơn b́nh thường. (Một cách đáng tiếc là, các
hành động này thường không giúp hạ giảm cơn đau đầu).
Bệnh nhân cũng nên báo cáo cho bác sĩ biết bất cứ chứng bệnh
nào khác mà có thể có liên quan đến t́nh trạng nhức đầu,
chẳng hạn như:
-
Bệnh măn tính hoặc bệnh mới xuất hiện gần đây, và các phương
pháp điều trị
-
Bị thương, đặc biệt ở đầu hoặc ở lưng
-
Thay đổi chế độ ăn uống
-
Đang sử dụng thuốc hoặc gần đây ngưng sử dụng thuốc, bao gồm
các loại thuốc không cần toa bác sĩ hoặc các trị liệu tự
nhiên
-
Có kỷ lục lạm dụng chất caffeine, rượu bia, hoặc thuốc
-
Bị áp lực tinh thần, trầm cảm, và lo âu nghiêm trọng
Bác sĩ cũng sẽ cần đến bệnh sử cá nhân và bệnh sử gia đ́nh
của bệnh nhân, đặc biệt liên quan đến chứng nhức đầu hoặc
các chứng bệnh thần kinh khác.
Nhật Kư Nhức Đầu để Xác Định Các Yếu Tố Gây Bệnh
Ghi lại nhật kư nhức đầu là một phương pháp hữu hiệu giúp
xác định các yếu tố gây ra t́nh trạng nhức đầu, đồng thời
cũng giúp bác sĩ phân biệt bệnh đau nửa đầu với chứng đau
căng đầu. Nhớ ghi lại tất cả sự kiện xảy ra trước khi cơn
đau đầu xuất hiện. Một cơn nhức đầu thường do một hoặc
nhiều yếu tố tương tác với nhau gây ra.
Thông thường, các kích thích giống nhau dường như gây ra tất
cả các chứng nhức đầu chính
(primary headache), mặc
dù một số người bị chứng đau nửa đầu có thể nhạy cảm nhiều
hơn với một số yếu tố (thời tiết, một số mùi, ánh sáng, và
khói thuốc) so với những người bị đau căng đầu.
Theo dơi việc sử dụng thuốc là một cách thức quan trọng để
xác định t́nh trạng nhức đầu do lạm dụng thuốc hoặc bệnh đau
nửa đầu bị biến dạng.
Phải cố gắng xác định mức độ nhức đầu. Các triệu chứng được
sắp xếp theo thang điểm để giúp bệnh nhân mô tả mức độ đau
nhức cho bác sĩ. Ví dụ, sau đây là một thang điểm đánh giá
mức độ đau nhức có thể rất có lợi:
1 = Nhẹ, khó nhận biết; 2 = Có thể nhận thấy, nhưng không
ảnh hưởng đến các sinh hoạt hoặc việc làm; 3 = Ảnh hưởng đến
việc làm hoặc các sinh hoạt; 4 = Gây khó khăn nhiều cho việc
làm hoặc sinh hoạt; 5 = Mất khả năng hoạt động (làm việc).
Kiểm Tra Sức Khỏe
Để chẩn đoán chứng đau đầu măn tính, bác sĩ sẽ kiểm tra khu
vực đầu và cổ để xem xét những vùng cơ bị đau khi chạm vào.
Bác sĩ cũng có thể thực hiện một cuộc kiểm tra về thần kinh,
bao gồm một loạt các bài tập thể dục đơn giản để kiểm tra
sức mạnh, các phản xạ, phối hợp chức năng của các bộ phận,
cảm giác, và chức năng thần kinh. Bác sĩ cũng có thể đề
xuất việc kiểm tra mắt.
Các Xét Nghiệm Bằng H́nh Chụp
Các xét nghiệm bằng h́nh chụp được sử dụng cho t́nh trạng
nhức đầu măn tính hoặc nghiêm trọng, bao gồm
chụp CT (computed
tomography scan) và MRI
(magnetic resonance
imaging). Các xét nghiệm chụp h́nh năo có thể được
đề xuất trong các trường hợp sau đây:
-
Nếu các kết quả bệnh sử và kiểm tra sức khỏe cho thấy có vần
đề về thần kinh
-
Thay đổi thị giác
-
Yếu cơ
-
Sốt
-
Đơ cứng cổ
-
Thay đổi dáng đi
-
Thay đổi trạng thái tinh thần, bao gồm các dấu hiệu bị
mất định hướng (disorientation).
Các xét nghiệm bằng h́nh chụp cũng được đề xuất cho:
-
Các bệnh nhân bị cơn đau đầu đánh thức họ vào ban đêm
-
Bị nhức đầu đột ngột hoặc nghiêm trọng, hoặc bị cơn nhức đầu
dữ dội nhất từ trước đến nay
-
Các bệnh nhân có tiền sử bị ung thư hoặc có hệ miễn dịch bị
suy yếu
-
Những người thành niên trên 50 tuổi gần đây bị nhức đầu, đặc
biệt ở những người cao tuổi. Ở nhóm tuổi này, điều đặc biệt
quan trọng là loại trừ các chứng rối loạn có liên quan đến
tuổi tác, bao gồm đột quỵ (tai biến mạch máu năo),
hạ đường huyết (hypoglycemia),
bệnh tràn dịch năo (hydrocephalus:
bệnh ứ dịch năo), và chấn thương đầu (thường do bị té ngă)
-
Các bệnh nhân bị nhức đầu càng lúc càng trở nên trầm trọng,
hoặc bị nhức đầu mà các phương điều trị tiêu chuẩn không
mang lại hiệu quả.
Các Triệu Chứng Nhức Đầu Có Thể Là Dấu Hiệu Của Các Chứng
Rối Loạn Nghiêm Trọng Tiềm Ẩn
Các cơn đau đầu biểu thị một chứng bệnh nghiêm trọng tiềm ẩn,
chẳng hạn như chứng rối loạn về mạch năo hoặc cao huyết áp
ác tính, thường hiếm khi xảy ra. (Xin nhắc lại rằng chứng
nhức đầu không phải là một triệu chứng phổ biến của t́nh
trạng bị khối u ở năo). Tuy nhiên, những người bị nhức đầu
măn tính có thể sẽ bỏ sót một chứng bệnh nghiêm trọng hơn
nếu cho rằng đó chỉ là một trong các cơn đau đầu b́nh thường.
Các bệnh nhân này nên điện thoại ngay cho bác sĩ nếu mức độ
nhức đầu hoặc các triệu chứng đi kèm thay đổi. Tất cả mọi
người nên điện thoại cho bác sĩ nếu xuất hiện bất cứ triệu
chứng nào dưới đây:
-
Nhức đầu đột ngột và nghiêm trọng, kéo dài hoặc càng lúc
càng gia tăng mức độ đau, thỉnh thoảng đi kèm với cảm giác
buồn nôn, nôn mửa, hoặc trạng thái tinh thần bị thay đổi (có
thể là bị đột quỵ do xuất huyết)
-
Nhức đầu đột ngột và hết sức nghiêm trọng, trầm trọng nhất
từ trước đến nay (có thể là dấu hiệu bị xuất huyết hoặc mạch
ph́nh bị vỡ)
-
Các cơn nhức đầu măn tính hoặc nghiêm trọng, bắt đầu xuất
hiện sau tuổi 50
-
Các cơn nhức đầu đi kèm với các triệu chứng khác, chẳng hạn
như mất trí nhớ, rối loạn tinh thần, mất thăng bằng, thay
đổi về giọng nói hoặc thị lực, tay chân bị mất sức hoặc bị
tê hoặc bị ngứa ran (có khả năng bị đột quỵ nhẹ ở đáy hộp sọ)
-
Các cơn đau đầu sau khi bị chấn thương đầu, đặc biệt khi
xuất hiện t́nh trạng buồn ngủ và buồn nôn (có khả năng bị
xuất huyết năo)
-
Các cơn đau đầu đi kèm với t́nh trạng sốt, đơ cứng cổ, buồn
nôn và nôn nửa (có khả năng bị
viêm màng cột sống –
spinal meningitis)
-
Các cơn đau đầu gia tăng trong lúc ho hoặc dùng sức (có khả
năng bị sưng năo –
brain swelling)
-
Cảm giác đau như bị đập mạnh xung quanh hoặc sau mắt hoặc ở
trán, đi kèm với t́nh trạng mắt bị đỏ và có cảm giác quay
cuồng (có khả năng bị tăng nhăn áp
cấp tính – acute
glaucoma)
-
Bị nhức một bên đầu ở vùng thái dương ở những người cao tuổi;
động mạch vùng thái dương bị cứng, có nhiều nốt và không có
nhịp mạch; da đầu bị đau khi chạm vào (có khả năng bị viêm
động mạch thái dương, có thể gây ra t́nh trạng mù mắt hoặc
thậm chí gây đột quỵ nếu không được chữa trị)
-
Cơn đau như búa bổ, xuất hiện đột ngột và tiếp tục kéo dài
xung quanh mắt, có thể lan đến tai hoặc cổ, sử dụng thuốc
giảm đau không thuyên giảm (có khả năng bị nghẽn một trong
các tĩnh mạch xoang ở năo)
1
- 2 -
3 -
4 -
5 - 6 -
7 -
8 hết